Het was een boeiende foto die Trouw afdrukte bovenaan bladzijde 12 en 13 op 14 augustus 2010. Het is avond. Voor twee pinautomaten van ING staan een tiental jongeren in de rij. Iemand draagt een petje, een ander heeft zijn motorhelm nog op, en een derde draagt een rugzakje.
De automaten zijn helder verlicht. Aan de rechterautomaat zijn een meisje van een jaar of veertien en een jochie van om en nabij de acht aan het pinnen. Al kijkende besef je dat het ongebruikelijk druk is. De gemiddelde leeftijd van de wachtenden is laag.
Het onderschrift luidt: Wat een sociaal netwerk al niet vermag: op Twitter gonsde het woensdag van de geruchten dat mensen “gratis”geld uit de ING-pinautomaten konden halen. Het leidde tot opgewonden taferelen.
De geruchten waren in omloop gekomen toen bleek dat ING een storing had. Via Twitter verspreidde het nieuws zich als een vuurtje dat je kon pinnen zonder dat er werd afgeschreven van je rekening. Dat het via Twitter liep verklaarde de jonge leeftijd van de mensen in de foto. Aan de houding van de groep te zien kenden ze elkaar niet. Wat hen bijeen had gebracht was een twitterbericht en de hoop op “gratis”geld.
Dacht men werkelijk dat er geld uit zou komen zonder registratie van pasnummer en pincode? Stonden de pinners stil bij de vraag van wie het geld was?
Toen ik de foto liet zien aan een collega op kantoor vroeg ze zich af of de anonimiteit van een pinautomaat hier geen rol speelde. Voor een generatie die is opgegroeid met “geld uit de muur” is geld nog anoniemer geworden dan het al was. Het komt uit een machine en is van “niemand”. Het is zelfs zo anoniem geworden dat de jongeren in de foto waarschijnlijk niet eens beseffen dat ze bezig zijn van zichzelf te stelen.
Het avondje “gratis” pinnen staat niet op zichzelf. Het is een verschijnsel dat zich alleen kan voordoen in een anonieme samenleving. Men staat in de rij voor een machine in plaats van een balie met medewerker. Niemand ziet je en jij hoeft niet in de ogen te kijken van de ander. Is dat niet een van de redenen waarom je op het internet de meest verschrikkelijke verwensingen en pesterijen tegenkomt?
Af en toe ontvang ik een anonieme brief. Gelukkig zijn ze per jaar op de vingers van een hand te tellen. De inhoud is nooit opbeurend of bemoedigend. De schrijver uit zijn dreiging op afstand, onzichtbaar, de ontmoeting mijdend. Hoe erg moet het niet zijn als je vandaag als burger van dit land de anonieme dreiging voelt van een miljoen stemmers die je het land uit willen hebben.
