Alweer een jaar geleden vulden de leden en bezoekers van de Adventkerk in Nederland, onder het genot van een stukje taart, een stevige vragenlijst in. De onderzoekscommissie van het Landelijk Kantoor hoopte op zo veel mogelijk deelnemers aan dit tweede, grote onderzoek onder adventisten in Nederland. Dit artikel geeft inzicht in de resultaten.
Tekst/Matthijs Nagtegaal
Niet minder dan 1.176 mensen namen de moeite om de enquête geheel of gedeeltelijk in te vullen. Aangezien de Adventkerk in Nederland 5.713 leden telt (cijfer 2015), kunnen we stellen dat ruim 20% van de Nederlandse adventisten heeft deelgenomen – hoewel we niet uitsluitend leden hebben ondervraagd. Wie naar de demografische kenmerken van de deelnemers kijkt, kan niet om de conclusie heen dat de Adventkerk in Nederland verandert. Het aantal autochtone Nederlanders in verhouding tot het aantal mensen met wortels in een ander land neemt af. Daarnaast neemt het aantal vrouwen toe: hun meerderheid is de afgelopen vijf jaar verder versterkt binnen de Adventkerk. De meeste deelnemers zijn tussen de 50 en 59 jaar oud (20%), maar het moet gezegd dat verschillende leeftijdsgroepen behoorlijk evenredig verdeeld zijn bij dit onderzoek.
Hoopgevend
In 2010 vond ook een groot onderzoek plaats, waarbij een grotendeels overlappende vragenlijst werd gebruikt. Veel antwoorden kunnen we daardoor vergelijken. Zo valt te meten of het beleid, dat op het Landelijk Kantoor wordt uitgestippeld, werkt. Sommige onderzoeksresultaten zijn wat dit aangaat hoopgevend. Zo stellen gemeenteleden dat zij vinden dat minder aandacht voor church planting nodig is vanuit het Landelijk Kantoor.
Dat betekent echter niet dat respondenten church planting niet waarderen. Zij geven juist aan het belang hiervan te zien als voedingsbodem voor verdere groei van de kerk, maar stellen ook dat er momenteel andere zaken zijn die een hogere prioriteit zouden moeten hebben, zoals evangelisatie. Waarschijnlijk is de reden hiervan dat het beleid rond church planting goed is uitgewerkt en al zichtbaar is als meerwaarde binnen de Adventkerk, waardoor andere thema’s nu voorrang zouden moeten krijgen.
Tienden
Naar aanleiding van het teruglopende gemiddelde tiendenbedrag per lid is landelijk veel aandacht besteed aan het nut van rentmeesterschap en het financieel bijdragen aan de kerk. In de afgelopen vijf jaar is het beeld verschoven dat gemeenteleden hebben over tienden geven. Zij stellen dat zij vaker tienden geven omdat God het van hen vraagt, en beschouwen goede doelen buiten de kerk of de inzet van vrijwilligerswerk binnen de kerk minder vaak ook als tienden.
Succesvol?
Nieuw in de vragenlijst van 2015 was de vraag welke eigenschappen een predikant tot een succesvolle predikant maken. Dit was een open vraag; deelnemers konden meerdere antwoorden invullen. Dat resulteerde in maar liefst 2.505 genoemde kenmerken. De antwoorden liepen sterk uiteen, omdat deze zowel betrekking 
hadden op de predikant als persoon en diens taken als diens vaardigheden. Na nadere analyse bleek dat respondenten vooral hechten aan betrokkenheid bij de gemeente, het opbouwen van geloof onder gemeenteleden door middel van het stimuleren van overdenking en gebed en het verbinden van de leden in een gemeente via veelvuldig sociaal contact.
Alleskunner
Naast de open vraag kende de enquête ook enkele gesloten vragen. Bij verschillende taken van de predikant konden respondenten aangeven in hoeverre zij deze belangrijk vinden, en hoe ze hun eigen voorganger hierop beoordelen. Adventisten vinden eigenlijk dat een predikant alles moet kunnen, van voorgaan in de dienst tot evangeliseren. Op een aantal vlakken vinden leden dat hun eigen predikant zijn of haar prioriteiten soms iets anders zou mogen stellen. Zo is slechts een krappe meerderheid (54%) tevreden over de manier waarop de predikant invulling geeft aan pastoraal werk. Minder dan de helft (44%) van de respondenten is positief over de rol van de predikant op het gebied van evangelisatie.
Eenzelfde beeld vormt zich wanneer toerusting van leden voor leiderschapstaken onder de loep wordt genomen. En hoewel diaconaal werk, jeugdwerk en het onderhouden van oecumenische contacten voor de meeste respondenten minder belangrijk zijn in verhouding tot de andere taken, scoren de meeste predikanten gemiddeld geen voldoende op deze zaken. Daar staat tegenover dat predikanten het hoogst scoren op de taken die door de gemeenteleden het belangrijkst worden gevonden: het voorgaan in de gemeente en het houden van de preek. Wellicht moeten we dan ook stellen dat van een predikant niet alles kan worden verwacht.
dominee naar coach
Gemeenteleden vinden over het algemeen niet dat een predikant voor aanvaarding van het ambt ook ervaring in een andere branche op zou moeten doen, of dat het predikantschap gepaard zou moeten gaan met een baan in een andere sector. Een aantal leden vraagt zich echter wel af of er in de opleiding niet meer aandacht besteed kan worden aan de specifieke behoeften van gemeenten. Daar moeten we bij aantekenen dat de behoeften per gemeente sterk uiteenlopen. De vraag is daarom of het überhaupt mogelijk is om één profiel van een predikant samen te stellen waar elke gemeente tevreden mee is. We kunnen stellen dat de rol van predikant daarom verandert van dominee in traditionele zin naar toeruster en coach van een gemeente.
De volgende stappen
De onderzoekscommissie heeft de eerste resultaten van haar werk inmiddels gepresenteerd aan het Algemeen Kerkbestuur (AK) en in de predikantenvergadering. Het AK is nu aan zet om beleid aan te scherpen en punten aan te geven waar de kerk zich de komende jaren op gaat richten. Met behulp van onderzoek in 2020 kunnen we de effecten van het beleid meten. Tegelijkertijd werken we door aan de resultaten per individuele gemeente. Sommige gemeenten hebben deze al ontvangen, andere gemeenten krijgen deze nog via de eigen predikant. Daarnaast zullen we uitgebreidere analyses delen via deze website. Houd de site daarom goed in de gaten.
Matthijs Nagtegaal is Senior Productmanager Betalen en Sparen Particulieren bij Triodos Bank en lid van de onderzoekscommissie. Van deze commissie maken ook deel uit Anne Miglo, André Staal en Herbert Rijken. De commissie staat onder leiding van ds. Jurriën den Hollander.
