Jaren geleden werd mij gevraagd om mede leiding te gaan geven aan de jeugdevangelisatiegroep de Vonk. Vijf weekenden en twee weken per jaar kwamen we bij elkaar en hielden ons bezig met getuigen. Ik kwam er toen achter dat ik een hekel had aan ‘evangeliseren’. Zo gauw iemand opperde om op een marktplein te gaan zingen en met mensen praatjes aan te knopen, kreeg ik kromme tenen.
Daar kwam verandering in toen we gingen werken met een grote mime die de verlossing van de mens uitbeeldde, ondersteund door eigentijdse muziek. Mensen bleven staan en raakten geboeid door wat ze zagen. Ze stelden uit zichzelf vragen en wij mochten antwoorden. Ik genoot en was in mijn element.
Echte gesprekken
Velen zullen zich herkennen in die moeite met getuigen. Evangeliseren was niet altijd een pretje en je voelde je daarbij nog schuldig ook want een christen stond natuurlijk altijd te trappelen om te getuigen. Niet dus! Ik heb altijd moeite gehad met de dubbele agenda die we bij evangeliseren hadden. We zeiden het niet openlijk, maar eigenlijk wilden we maar één ding, namelijk onze waarheid overbrengen. Daar zit iets arrogants in, een verhevenheid die niet als liefdevol ervaren wordt. Je luisterde niet, want je wilde jouw waarheid brengen. Gewoon praten hoorde er niet bij want het moest binnen no time gaan over het geloof, ons geloof. Echte gesprekken waren op deze manier zeldzaam.
Echtheid en betrokkenheid
Zo zit je in een spagaat. Je bent betrokken bij mensen én je bent ook blij met je geloof, maar de manier waarop je dat zou moeten overbrengen staat je tegen. Volgens mij had Jezus dat probleem niet. Hij getuigde meer door wat hij deed dan door wat hij zei en preekte. Zijn laatste grote getuigenis was zijn dood aan het kruis. Daar kwamen bijna geen woorden aan te pas maar het had wel een enorme zeggingskracht.
Mensen van vandaag zitten niet te wachten op de waarheid, is mijn idee. Ze hunkeren daarentegen wel naar echtheid en betrokkenheid, zoals Jezus die betoonde. Ze zouden hem met open armen ontvangen en omgekeerd zou hij hen met open armen tegemoet treden. Laten we eens kijken hoe Jezus getuigde.
Bij Jezus ging het om de mens
Jezus riep Levi op een bijzondere manier. Jezus kwam hem tegen en zei tegen hem: ‘Volg mij!’ Vervolgens, gek genoeg, volgde Jezus Levi naar diens huis!
Bij Zacheüs ging het ongeveer hetzelfde. Jezus zag deze man in de boom hangen en maakte hem duidelijk dat hij bij hem thuis wilde komen. Hij zocht dus de mensen op in hun eigen omgeving. Hij doorkruiste heel Israel op zoek naar mensen. Zodoende was hij veel vaker bij ze thuis dan dat hij ze ontmoette in de synagoge.
Dilemma 1: Praten of doen?
Wat Jezus deed
Daarmee komen we oog in oog te staan met een eerste dilemma. Toen Jezus terugging naar de Vader gaf hij in Matteüs 28 zijn leerlingen de opdracht: ‘Ga dus op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen, door hen te dopen in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest en hun te leren dat ze zich moeten houden aan alles wat ik jullie opgedragen heb.’ Deze woorden lijken te zeggen dat we de mensen moeten vertellen en onderwijzen wat de leer van Jezus inhoudt (theorie). Hij zei dit na jaren van werken onder en voor de mensen (praktijk). Betekent de zendingsopdracht nu dat we mensen moeten vertellen hoe het zit, of worden we vooral uitgenodigd Gods ideaal voor te leven?
Jezus leek weinig te preken tegen de mensen die een beroep op hem deden. Hij leek weinig behoefte te hebben mensen duidelijk te maken wat ze wel en niet moesten doen. Alsof hij erop vertrouwde dat zij door hun ervaring met hem wel verder zouden komen. Hij bood hun een liefdevolle ervaring aan en de rest kwam wel goed. Misschien is dat de kracht van een echte ontmoeting. Jezus getuigde door een bijzondere daad en de rest gaf hij over. In Marcus 9 roept hij ook ons op om onze medemens een glas water aan te bieden. Een eenvoudige oproep, lijkt het.
Wat wij doen
Hoe zit het in onze tijd? Wij willen niet meer verteld krijgen hoe het zit. We zijn al die mensen die het weten meer dan zat. Aan de andere kant raken we nog steeds onder de indruk van mensen die goed doen. Bill Gates, de oprichter van Microsoft, bijvoorbeeld, wordt enorm gewaardeerd vanwege de vele bijzondere projecten die hij in het leven roept. Je zou dus zeggen dat het voorbeeldige leven van Jezus meer kans maakt in deze tijd dan vertellen hoe het moet.
Dilemma 2: Jij of de ander?
Wat Jezus deed
Al eerder stelde ik dat ik altijd moeite heb gehad met de dubbele evangelisatie-agenda. Het is niet eerlijk en open mensen tegemoet te treden vanuit de verheven positie van ‘ik heb gelijk en jij moet het gaan zien zoals ik het zie’. Daarin zit een arrogantie die het christendom vreemd zou moeten zijn. De enige die het recht had zich op de waarheid te beroemen was Jezus zelf en hij deed dat alleen bij hoge uitzondering. Het feit dat hij de waarheid ís, wil niet persé zeggen dat wij de waarheid hébben.
In onze verkondiging zoals Christus die van ons verwacht, zou het om de mens moeten gaan die wij willen bereiken. Het dilemma is dus: gaat het om ons of om de ander? In heel zijn werk en wandel liet Jezus merken dat hij gericht was op de ander. Hijzelf was het instrument waarmee hij Gods liefde en zorg overbracht. Hij was zich heel goed bewust van wie hij was, maar was er voor de ander en gaf die ander wat hij of zij nodig had. Vaak gaf hij niet meer dan wat er gevraagd werd. Wilde iemand genezen worden, dan deed hij dat – zonder preek of bijbelstudie. Soms gaf hij wat níet gevraagd werd omdat hij doorhad wat er werkelijk speelde. Daarin was hij uniek en wij moeten niet denken dat we dat kunnen en mogen kopiëren.
Wat wij doen
Wij vinden onze inzichten zo geweldig dat we daarbij nogal eens onze medemens uit het oog verliezen. Dat kan de bedoeling niet zijn. Wél is de bedoeling dat we contact maken met de mensen om ons heen om te kijken wat zij nodig hebben en waarmee wij hen kunnen dienen. Dus in plaats van hun te geven wat ze niet nodig hebben, beginnen met geven wat ze wel nodig hebben. Wie weet wat er dan allemaal gaat gebeuren!
Dilemma 3: Waarheid of waarden?
Wat Jezus deed
Ondertussen is duidelijk dat waarheid en waarden tegenover elkaar staan. Met waarden bedoelen we de manier waarop we met elkaar omgaan, hoe we elkaar benaderen en behandelen. Respect, liefde, gelijkheid en openheid zijn voorbeelden van waarden. Praten over je geloof zou vanuit onder andere deze waarden moeten plaatsvinden. Ik wil graag over mijn geloof praten, maar ik wil dat alleen maar doen met respect voor die ander, vanuit betrokkenheid en op basis van openheid en gelijkheid. Dat is echte gelijkwaardigheid.
Er zijn gelovigen die de waarheid belangrijker vinden dan waarden. Dat zullen ze niet met zoveel woorden zeggen, maar in de praktijk blijkt dat. Te pas en te onpas wrijven zij de waarheid er bij anderen in. Op een vrij liefdeloze manier slaan zij anderen met de waarheid om de oren. Als je kijkt naar het voorbeeld van Jezus, dan zie je dat de harde taal die hij af en toe bezigde geen zichtbaar positief effect had. Zijn vijanden bleven vijanden. Maar hoe indrukwekkend waren de veranderingen en bekeringen in het leven van de mensen die met zijn betrokkenheid in aanraking kwamen. Soms alleen maar omdat de Heer ervoor koos bij hen thuis te willen komen. Hij zag ze staan en behandelde hen op een respectvolle manier. Dat had effect.
Wat wij doen
Communicatie vindt plaats op twee niveaus: een inhoudslaag en een relatielaag. De inhoudslaag gaat over de boodschap, terwijl de relatielaag gaat over de manier waaróp die boodschap overgebracht wordt. De manier waarop een boodschap gebracht wordt, is volgens wetenschappers viermaal zo belangrijk als de eigenlijke boodschap. Dus niet de waarheid bepaalt of deze aangenomen wordt, maar vooral de manier waarop die waarheid over het voetlicht gebracht wordt. Dat maakt de boodschap zeker niet onbelangrijk, maar nodigt uit tot investeren in waarden. In Johannes 13:35 staat: ‘Aan jullie liefde voor elkaar zal iedereen zien dat jullie mijn leerlingen zijn.’ Door deze waarde laten we iedereen zien dat we volgelingen zijn van Jezus.
Menselijk getuigen
Toen Jezus op een gegeven moment in de tempel zat, zag hij een arme weduwe een muntje in de offerkist doen. Hij nam haar als voorbeeld. Ze had niet veel, maar gaf wat ze had. Naast dat kleine muntje gaf ze zichzelf. Ze was eerlijk, oprecht en trouw.
Vaak proberen wij te geven wat we niet hebben. We getuigen op manieren die niet bij ons passen en ook niet aansluiten bij de behoeften van de mensen om ons heen. Getuigen van je geloof wordt daarmee een last voor jezelf en een marteling voor anderen. In ons christelijk-zijn, zijn we nogal eens het menselijke aspect kwijtgeraakt.
Waarom investeren we niet meer in menselijk getuigen? Getuigen door mensen, voor mensen en op een gewone menselijke manier. Geen ingewikkelde en langdurige projecten, maar korte, snelle acties met relatief weinig voorbereiding gericht op de noden van onze wijk of stad. Niet meer hopen en wachten totdat mensen onze diensten gaan bijwonen, maar de kerk uitgaan en de wijk in.
In Utrecht hebben we in de afgelopen maand voor en door de wijk de wateren rondom onze kerk schoongemaakt. De stadsgemeente Utrecht verleende alle medewerking. De boodschap is dat we zorg hebben voor de mensen om ons heen. Dat laten wij zien, en dat valt op.
Geen zieltjes winnen
Wij moeten niet meer proberen om zieltjes te winnen. Niet meer in discussie gaan over hoe het nou zit. Een helpende hand uitsteken naar mensen die dat nodig hebben, zoals de vluchtelingen of de armen in onze samenleving. Dat is namelijk wat mensen zouden moeten doen: omkijken naar elkaar. Onze maatschappelijk rol oppakken als kerk. We kunnen de liefde van God voor de mens handen en voeten geven. De gesprekken komen dan daarna.
Tijdens een kortdurend project in Den Haag enige jaren geleden, met de naam ‘High Five’, ontdekten we iets bijzonders. We nodigden vrienden, kennissen en buren uit om mee te werken in een project voor de wijk. Tot onze verbazing was een derde van de mensen die op kwam dagen geen lid van de gemeente. Die avond was een topper, ook dankzij het voortreffelijke eten. Leden en niet-leden die zich met elkaar inzetten voor een goed doel. We hadden tevoren niet eerder in één keer zoveel niet-leden in de kerk gehad.
Feest!
Staan voor je geloof en staan voor de boodschap van Jezus zou een feest kunnen zijn. Die boodschap komt neer op een paar eenvoudige adviezen: wees jezelf, wees menselijk, wees normaal en praat normaal, wees echt en wees goedbedoelend.
Christus roept ons op om menselijke getuigen te zijn. En hij zal zeggen: ‘Ik verzeker jullie: alles wat jullie gedaan hebben voor een van de onaanzienlijksten van mijn broeders of zusters, dat hebben jullie voor mij gedaan.’
Dit artikel, geschreven door ds. Lex van Dijk, verscheen in Advent 2: Kom uit de kerk! Liever in het Engels lezen? Klik hier. Ds. Van Dijk is predikant van de gemeenten Utrecht en Uniek en psycholoog.
